تنش میان تایلند و کامبوج پس از کشته شدن یک سرباز کامبوجی در تاریخ ۲۸ مه، طی تبادل آتش کوتاهی در یک منطقه مرزی مورد مناقشه بین این دو کشور جنوب‌شرق آسیا، افزایش یافته است.
ریشه اختلاف از کجاست؟
تایلند و کامبوج بیش از یک قرن است که در نقاط مختلفی از مرز زمینی ۸۱۷ کیلومتری خود که بدون مرزبندی دقیق است، درباره حاکمیت اختلاف دارند. این مرز ابتدا در سال ۱۹۰۷ توسط فرانسه، زمانی که کامبوج مستعمره آن بود، ترسیم شد. آن نقشه که بعدها مورد اعتراض تایلند قرار گرفت، مبتنی بر توافقی بود که بر اساس آن مرز باید بر اساس خط تقسیم آب طبیعی میان دو کشور تعیین شود.
در سال ۲۰۰۰، دو کشور توافق کردند کمیسیون مشترک مرزی (JBC) را برای حل مسالمت‌آمیز ادعاهای متقابل ایجاد کنند، اما پیشرفت چندانی در حل اختلافات حاصل نشده است.
ادعاهای مربوط به مالکیت بر سایت‌های تاریخی نیز تنش‌های ملی‌گرایانه میان دو کشور را افزایش داده، از جمله در سال ۲۰۰۳ که شورشیان سفارت تایلند و کسب‌وکارهای تایلندی در پنوم پن را به آتش کشیدند، پس از انتشار اظهارنظری منتسب به یک سلبریتی تایلندی که حاکمیت کامبوج بر معبد آنگکور وات (ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو) را زیر سؤال برده بود.
نقاط بحرانی قبلی چه بودند؟
معبد هندو متعلق به قرن یازدهم به نام «پره ویهیر» (Preah Vihear)، یا «کائو پرا ویهارن» (Khao Phra Viharn) به زبان تایلندی، برای دهه‌ها در قلب این اختلاف قرار داشته است. پایتخت هر دو کشور بانکوک و پنوم پن ادعای مالکیت تاریخی آن را دارند. دادگاه بین‌المللی دادگستری (ICJ) در سال ۱۹۶۲ این معبد را به کامبوج واگذار کرد، اما تایلند همچنان بر زمین‌های اطراف آن ادعا دارد.
تنش‌ها در سال ۲۰۰۸، پس از آنکه کامبوج تلاش کرد معبد پره ویهیر را در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت کند، بالا گرفت و منجر به درگیری‌هایی در طول چند سال شد که دست‌کم دوازده کشته، از جمله در تبادل آتش توپخانه‌ای یک‌هفته‌ای در سال ۲۰۱۱، بر جای گذاشت.
دو سال بعد، کامبوج خواستار تفسیر حکم سال ۱۹۶۲ شد و ICJ بار دیگر به نفع کامبوج رأی داد و اعلام کرد زمین‌های اطراف معبد نیز بخشی از خاک کامبوج هستند و دستور داد نیروهای تایلندی منطقه را ترک کنند.
پشت پرده تنش‌های اخیر چیست؟
با وجود رقابت تاریخی، دولت‌های فعلی تایلند و کامبوج روابط گرمی دارند، بخشی به دلیل رابطه نزدیک رهبران پیشین آن‌ها، تاکسین شیناواترا از تایلند و هون سن از کامبوج. دختر و پسر آن‌ها اکنون نخست‌وزیران فعلی کشورهای خود هستند. تاکسین و هون سن همچنان در صحنه سیاسی فعال‌اند.
اما احساسات ملی‌گرایانه در تایلند پس از آن بالا گرفت که محافظه‌کاران در سال گذشته برنامه دولت برای مذاکره با کامبوج جهت اکتشاف منابع انرژی در مناطق دریایی بدون مرزبندی را زیر سؤال بردند و هشدار دادند این اقدام ممکن است منجر به از دست رفتن جزیره کود (Koh Kood) در خلیج تایلند شود.
در فوریه گذشته نیز تنش‌ها بالا گرفت، زمانی که گروهی از کامبوجی‌ها با همراهی نیروهای نظامی، سرود ملی کشورشان را در معبد هندو دیگری که مورد ادعای هر دو کشور است (تا موآن توم – Ta Moan Thom) خواندند، تا اینکه توسط نیروهای تایلندی متوقف شدند.
این موضوع برای نخست‌وزیر تایلند، خانم پاتونگتارن شیناواترا، چالش‌برانگیز شده؛ دولت او با مشکلات داخلی متعددی از جمله اقتصاد ضعیف و تعرفه‌های سنگین آمریکا مواجه است.
با این حال، ارتش تایلند لحن سخت‌تری در پیش گرفته و در تضاد با مواضع مصالحه‌جویانه دولت، از آمادگی برای «عملیات سطح بالا» در صورت تهدید حاکمیت خبر داده است.
خانم پاتونگتارن بعدها با موضع ارتش همراه شد، اما تأکید کرد که حل‌وفصل مسالمت‌آمیز این اختلافات اولویت تایلند است. این پیام‌های متناقض نشان‌دهنده تاریخچه پرتنش میان خاندان میلیاردر شیناواترا و ارتش است که دولت‌های آن‌ها را در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۱۴ سرنگون کرد.
چگونه این اختلاف حل می‌شود؟
پس از درگیری ۲۸ مه، هر دو کشور به‌سرعت وعده کاهش تنش، جلوگیری از درگیری بیشتر و گفت‌وگو از طریق کمیسیون مشترک مرزی (JBC) در جلسه‌ای که برای ۱۴ ژوئن برنامه‌ریزی شده را دادند.
همسایگان بیانیه‌هایی با لحن دیپلماتیک صادر کردند که بر تعهد به صلح و دفاع از حاکمیت تأکید دارد، اما نیروهای نظامی‌شان در نزدیکی مرز مستقر شده‌اند که نگرانی‌ها درباره تشدید مجدد درگیری را افزایش داده است.
در همین حال، کامبوج اعلام کرده که سازوکارهای موجود ناکارآمد بوده و قصد دارد اختلافات مربوط به چهار منطقه مرزی را به ICJ ارجاع دهد تا به موضوعاتی «حل‌نشده و حساس» رسیدگی کند که ممکن است باعث افزایش تنش شود.
تایلند اما احکام ICJ درباره این مناقشه را به رسمیت نمی‌شناسد و خواهان حل دوجانبه اختلاف است.
