بازدید از سرویس‌های بهداشتی عمومی در تایلند، به‌ویژه در مکان‌هایی مانند معابد، پمپ‌بنزین‌ها و پارک‌ها، ممکن است مسافران را با تجربه‌ای غیرمنتظره روبه‌رو کند: توالت‌های سنتی اسکوات که به نام توالت‌های سنتی نیز شناخته می‌شود. این نوع توالت، هرچند برای کسانی که به حالت چمباتمه عادت ندارند دشوار است، همچنان انتخاب محبوب بسیاری از مردم تایلند به شمار می‌رود.
اگر به گذشته جامعه سیام (تایلندکنونی) برگردیم، نشستن به حالت چمباتمه امری عادی بوده و حتی ممکن بوده برای رفع حاجت، درون منابع آبی یا در جنگل با کندن زمین این کار را انجام دهید.
در این مطلب به گذشته و روند تکامل توالت تایلندی می‌رویم؛ از کندن زمین و نشستن چمباتمه تا نشستن راحت روی کاسه توالت با تکنولوژی‌های مدرن.
توالت‌های سنتی تایلند، نشانگر جایگاه طبقاتی
در گذشته، داشتن توالت در تایلند کار ساده‌ای نبود. اگر می‌خواستید توالت داشته باشید، باید از طبقه اشراف یا حاکمان می‌بودید.
در دوران سوکوتای، توالت‌هایی وجود داشت که از سنگ ساخته می‌شد و شیارهایی برای ادرار و سوراخی در وسط برای مدفوع داشت. این نوع توالت تنها مختص طبقه خاص بود. به عنوان نمونه، راهبان بودایی به آن «واججکودی»، «رججکودی» یا «تھان» می‌گفتند. این توالت باستانی که قدمتی حدود ۷۰۰ سال دارد، شامل سه صفحه برای قرار گرفتن پا هنگام دفع بوده: دو صفحه سنگی و یک صفحه چوبی، که روی حفره مدفوع قرار می‌گرفت. جلوی آن شیاری برای هدایت ادرار به ظرف زیرین تعبیه شده بود.
در دوران آیوتایا، «لا لوبیر» سفیر فرانسه در زمان پادشاه نارای بزرگ در سال ۱۶۸۸ میلادی نوشته است:
«در سیام، مسئولیت تخلیه ظرف مخصوص دفع پادشاه افتخاری بزرگ محسوب می‌شود. این ظرف باید به محل مشخصی منتقل شود که محافظت جدی دارد و کسی اجازه نزدیک شدن به آن را ندارد، شاید به دلیل باورهای خرافی که معتقد بودند می‌توان با فضولات بدن جادوی آسیب‌رسان انجام داد.»
این نشان می‌دهد که داشتن توالت، امری ویژه پادشاهان یا اشرافی بود که ظرف توالت سلطنتی به آن‌ها اعطا می‌شد.
در دوره راتاناکوسین، در تاریخ‌نامه سلطنتی دوران پادشاه بودایودف چولالوک آمده است که «در گذشته محل دفع در کاخ بزرگ وجود نداشت. پیش از طلوع آفتاب، پادشاه باید به اتاق مخصوص دفع در پشت کاخ می‌رفت» که این کار خطرناک بود چون سابقه سوءقصد وجود داشت. پس از آن، پادشاه دستور داد محل دفع ایمن‌تری در داخل کاخ ساخته شود.
حتی در کاخ نیز رفتن به توالت کار ساده‌ای نبود. در مقاله «محل دفع پادشاه» نوشته «چونلالادا پاکدی‌پومین» آمده است که «هرگز سند مکتوبی درباره محل دقیق وجود نداشته و تنها گفته می‌شود که اتاق کوچکی پشت کاخ امپراتور برای این کار بوده است.»
پس از استفاده، کارمندان موظف بودند ظرف را تخلیه کنند. بعدها، به جای ظرف سلطنتی، سه ظرف کاغذی در روز آماده می‌شد تا پس از استفاده، تنها با انداختن در آب دفع شود.
این موارد نشان می‌دهد که توالت برای طبقه حاکم تا چه حد اهمیت داشته و اسناد تاریخی آن موجود است، در حالی که بیشتر مردم چنین امکاناتی نداشتند.
«دشت، اسکله، جنگل» – شیوه دفع روستاییان
دفع نیاز حیاتی هر انسان و جامعه است. در حالی که طبقه حاکم توالت اختصاصی داشت، مردم عادی چنین امکاناتی نداشتند.
مردم روستا به دفع «رفتن به دشت»، «رفتن به اسکله» یا «رفتن به جنگل» می‌گفتند. یعنی محل مشخصی در خانه برای این کار وجود نداشت و بسته به موقعیت، در دشت، کنار جنگل یا نزدیک آب انجام می‌شد.
روستاییان تایلند داخل جنگل جای مناسبی برای دفع پیدا می‌کردند. کشاورزان در حاشیه مزارع یا پشت بوته‌ها این کار را می‌کردند و گاهی چوبی برای دور کردن حیوانات همراه داشتند. کسانی که نزدیک آب زندگی می‌کردند، کنار اسکله یا حاشیه رودخانه دفع می‌کردند و همان‌جا با آب شست‌وشو انجام می‌دادند.
این رفتار نشانگر سازگاری با محیط زندگی بود، اما برای اشراف این فرآیند پیچیده‌تر بود.
تولد توالت عمومی
در دوره پادشاه راما چهارم تا پنجم، بیشتر مردم در مکان‌های عمومی مانند کوچه‌ها، کنار خیابان، حاشیه دیوار معابد یا کنار کانال‌ها دفع می‌کردند که باعث بوی بد، مشکلات بهداشتی و شیوع بیماری می‌شد.
در سال ۱۸۹۷ میلادی، اداره بهداشت نخستین توالت عمومی را ساخت و با فرمان بهداشتی بانکوک مردم را موظف به استفاده از آن کرد.
توالت عمومی اولیه «توالت با سطل تخلیه» بود، ساختمانی چوبی با ۵ تا ۶ اتاق، در خیابان‌های اصلی تجاری مانند جاروئن کرونگ، بام‌رونگ موانگ و پوئنگ‌ناکون یا در محوطه معابد و نزدیک کاخ‌ها و ادارات دولتی ساخته می‌شد.
زیر محل نشستن، سطل جمع‌آوری مدفوع قرار داشت که شرکت‌های خصوصی مانند «سا‌آد» یا «آن هوئنگ» آن را هر روز تخلیه و تعویض می‌کردند.
این اقدام مردم شهر را با مفهوم توالت آشنا کرد و موجب شد بسیاری در خانه خود توالت بسازند.
ساخت توالت عمومی در زمان راما پنجم نقطه آغاز بهداشت نوین در تایلند بود که کیفیت زندگی را بهبود بخشید و بیماری‌ها را کاهش داد.
تاریخچه توالت‌های اسکوات
حالت چمباتمه برای دفع، هزاران سال شکل طبیعی بشر بوده است. در دوران باستان، این کار اغلب در فضای باز و طبیعت انجام می‌شد و تنها اشراف بودند که امکان استفاده از فضای سرپوشیده را داشتند.
در اواخر سلطنت پادشاه چولالونکورن در دهه ۱۸۹۰، همزمان با تلاش سیام برای مدرن‌سازی و همگامی با استانداردهای غرب، سرویس‌های عمومی در سراسر کشور ساخته شدند. با این حال، این توالت‌ها در ابتدا ساده و به سبک چاهک بودند، با سکوی چوبی و سطل‌هایی برای جمع‌آوری فضولات.
تحول بزرگ در سال ۱۹۲۴ رخ داد، زمانی که «پرایا ناکون پرا رام» فرماندار استان‌های ساوانگ‌کلک و اوتارادیت، طراحی جدیدی از توالت اسکوات را معرفی کرد. این مدل دارای سیستم شست‌وشوی دستی با آب و تله‌آب برای جلوگیری از ورود حشرات و لوله تهویه برای کاهش بو بود؛ عناصری که هنوز در طراحی مدرن توالت‌های اسکوات به کار می‌روند.
ورود توالت خانگی از آمریکا به تایلند
در دوران جنگ جهانی تا جنگ سرد، آمریکا علاوه بر کمک‌های مالی، فرهنگ استفاده از توالت در خانه را نیز به تایلند آورد.
دولت تایلند از سال ۱۹۴۲ میلادی مردم را به ساخت توالت آبریز (سیفون‌دار) یا «توالت گردن غازی» در خانه تشویق کرد.
در سال ۱۹۶۰، دولت با سازمان USOM آمریکا «طرح توسعه بهداشت محلی» را اجرا کرد که تمرکز آن ساخت توالت و فرهنگ‌سازی برای استفاده بود.
این روند تا برنامه توسعه بهداشت عمومی ششم (۱۹۸۷–۱۹۹۱) ادامه یافت و در سال ۱۹۸۹ درصد خانه‌های دارای توالت بهداشتی از ۷۵٪ به ۹۰٪ رسید. در سال ۱۹۹۹ این رقم به ۹۸٫۱٪ رسید.
در برنامه هفتم (۱۹۹۱–۱۹۹۶)، وزارت بهداشت مردم را به جای توالت چاه جذبی، به استفاده از توالت «مخزن سپتیک» تشویق کرد که مانع نشت آب می‌شد و باعث تجزیه فضولات پیش از تخلیه آب شفاف از طریق لوله‌ها می‌گردید.
توالت فرنگی ابتدا تنها در خانه اشراف، مقامات بلندپایه و ثروتمندان استفاده می‌شد، اما پس از جنگ جهانی دوم تا اوایل دهه ۱۹۶۰ به تدریج رواج یافت و امروز در شهرها رایج است.
افول توالت‌های اسکوات
توالت‌های فرنگی با سیستم فلاش از غرب به تایلند وارد شدند. این مدل که گران‌قیمت و ناآشنا بود، نیاز به نشستن صاف به جای چمباتمه داشت. بین سال‌های ۱۹۱۷ تا ۱۹۴۷، این توالت‌ها فقط در کاخ‌های سلطنتی و خانه‌های اشرافی که در خارج تحصیل کرده بودند یافت می‌شد.
پس از جنگ جهانی دوم و همزمان با ساخت خانه‌های مدرن، استفاده از توالت‌های فرنگی به‌سرعت گسترش یافت. تا دهه ۱۹۵۰، این توالت‌ها محبوبیت بالایی پیدا کردند و امروزه در مناطق شهری تایلند غالب هستند. با گذشت زمان، طراحی آن‌ها پیشرفته‌تر و امکانات‌شان بیشتر شده است.
این تاریخچه نشان می‌دهد که توسعه توالت در تایلند پیوسته بوده و همواره بازتابی از شکاف طبقاتی بوده است. چون تا زمانی که طبقه حاکم از فناوری و امکانات جدید استفاده نمی‌کرد، مردم عادی هم دسترسی نداشتند.
تصویر روشنی از «توالت تایلندی» از کندن زمین و نشستن چمباتمه تا نشستن راحت، که شکاف طبقاتی را به وضوح نشان می‌دهد.
