تایلند و چین به‌طور رسمی نخستین تلسکوپ رادیویی ۱۳ متری VGOS کشور را در چیانگ‌مای افتتاح کردند. این مرکز پیشرفته نقشی کلیدی در پژوهش‌های ژئودزی، پایش حرکات صفحات تکتونیکی و تقویت قابلیت‌های پیش‌بینی زلزله ایفا خواهد کرد.
مؤسسه ملی تحقیقات نجومی تایلند (NARIT) نخستین تلسکوپ رادیویی ۱۳ متری سیستم رصد ژئودتیکی VLBI یا همان VGOS را به‌طور رسمی افتتاح کرد. این مراسم در رصدخانه ملی نجوم رادیویی در مرکز مطالعات توسعه سلطنتی Huai Hong Khrai در چیانگ‌مای برگزار شد.
این تلسکوپ با حمایت رصدخانه نجومی شانگهای تحت آکادمی علوم چین ساخته شده و نقش مهمی در مطالعات مرتبط با ژئودزی، حرکات صفحات زمین و پیش‌بینی زلزله خواهد داشت.
پروفسور سوپاچای پاتوم‌ناکون، دبیر دائمی وزارت آموزش عالی، علوم، پژوهش و نوآوری تایلند، گفت که این افتتاح یک گام مهم در پیشرفت علمی و نجومی این کشور به‌شمار می‌رود.
او همچنین اشاره کرد که این رویداد با پنجاهمین سالگرد روابط دیپلماتیک میان پادشاهی تایلند و جمهوری خلق چین همزمان شده و نمادی از تعهد مشترک دو کشور به پیشرفت علمی جهانی است.
وی افزود: «تایلند به نقش خود در گسترش دانش ژئودزی جهانی افتخار می‌کند. ما به همکاری‌های علمی فرامرزی ایمان داریم؛ چرا که این نوع همکاری‌ها نه تنها مفید، بلکه ضروری هستند.»
سوپاچای ابراز امیدواری کرد که این تلسکوپ، نمادی از مشارکت پایدار و چشم‌انداز مشترک دو کشور باشد و افزود: «این همکاری درهای کشفیات جدید را می‌گشاید و روابط علمی و فناورانه میان تایلند و چین را تقویت می‌کند.»
برنامه‌های آتی: آزمایشگاه مشترک نجوم و فناوری فضایی
بر اساس برنامه‌ها، قرار است آزمایشگاه مشترک تایلند–چین برای نجوم و فناوری فضایی تأسیس شود؛ مرکزی که به‌عنوان یک هاب تحقیقاتی، آموزشی و توسعه فناوری‌های پیشرفته عمل خواهد کرد.
این مرکز با استفاده از منابع و تخصص‌های دو کشور، قابلیت‌ها در زمینه‌های نجوم، ژئودزی، علم داده و ابزارهای دقیق را تقویت خواهد کرد و بستری برای پرورش نسل آینده دانشمندان فراهم می‌کند.
پروفسور دینگ چی‌بیاو، معاون آکادمی علوم چین، ضمن تبریک افتتاح موفقیت‌آمیز این پروژه، از همکاری نزدیک NARIT و رصدخانه نجومی شانگهای تمجید کرد. این پروژه با حمایت آکادمی علوم چین، وزارت علوم و فناوری چین و سفارت چین در تایلند ممکن شد.
وی تأکید کرد که این همکاری چندرشته‌ای—شامل نجوم، زمین‌شناسی و علوم زیست‌محیطی—اکنون به نتایج ملموسی رسیده و نمادی از روابط علمی مستحکم دو کشور است.
با وجود چالش‌های متعدد، به‌ویژه وقفه ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹ که مانع ساخت‌وساز و انتقال تجهیزات شد، تیم‌ها موفق شدند مراحل مونتاژ، نصب و آزمایش را به‌طور کامل انجام دهند.
دستاورد علمی بزرگ برای تایلند
سارون پوسایاچندا، مدیر اجرایی NARIT، اظهار داشت که این تلسکوپ نه تنها یک دستاورد فناورانه است، بلکه نمادی از همکاری مؤثر میان تایلند و چین نیز محسوب می‌شود.
او اعلام کرد که تلسکوپ دوم VGOS در استان ناخون سی تاممارات در حال ساخت است و با تکمیل آن، ظرفیت تایلند در نجوم رادیویی و ژئودزی به‌طور چشمگیری افزایش خواهد یافت و این کشور به شبکه جهانی VGOS متصل می‌شود.
وی از مرکز توسعه سلطنتی Huai Hong Khrai بابت حمایت‌ها و همکاری‌ها در ایجاد این رصدخانه تشکر کرد.
این پروژه حاصل همکاری نزدیک NARIT و رصدخانه نجومی شانگهای است؛ جایی که NARIT مسئول انتخاب محل و ساخت زیرساخت‌ها بود، در حالی که طراحی، ساخت و نصب تجهیزات توسط طرف چینی انجام شد. ارزش کل پروژه بیش از ۱۲۰ میلیون بات بوده و ساخت آن از سال ۲۰۱۷ آغاز شد و در سال ۲۰۲۴ به پایان رسید.
کاربردهای علمی تلسکوپ VGOS
تلسکوپ VGOS ابزاری پیشرفته برای مطالعات ژئودزی است—علمی که به بررسی شکل هندسی زمین، موقعیت فضایی، میدان گرانشی و تغییرات آن‌ها در طول زمان می‌پردازد. این سیستم از گیرنده‌هایی در باندهای S و X (با فرکانس ۲ تا ۱۴ گیگاهرتز) بهره می‌برد و از روش VLBI (تداخل‌سنجی با پایه بسیار بلند) استفاده می‌کند.
این روش از رصد همزمان چند تلسکوپ برای دستیابی به دقت میلی‌متری در تعیین مختصات فضایی زمین بهره می‌گیرد، که برای پایش حرکات صفحات تکتونیکی و تحلیل داده‌های زلزله حیاتی است.
همچنین این سیستم قابلیت محاسبه پارامترهای مختلف چرخش زمین (EOP) مانند سرعت گردش زمین و موقعیت محور آن در فضا را دارد.
تور علمی و کارگاه مشترک
در روز افتتاحیه، مهمانان ویژه بازدیدی از این تلسکوپ و سایر امکانات مرکز ملی نجوم رادیویی داشتند و با پروژه‌های فناوری پیشرفته NARIT آشنا شدند، از جمله:
- آزمایشگاه‌های یکپارچه‌سازی و تست ماهواره
- آزمایشگاه‌های توسعه گیرنده‌های فرکانس رادیویی
- کارگاه‌های ساخت قطعات دقیق
- سیستم‌های تلسکوپ کنترل از راه دور
- امکانات پوشش‌دهی آینه‌ها
در کنار این برنامه‌ها، کارگاه توانمندسازی ژئودزی چین–تایلند در پارک اخترشناسی پرنسس سیریندهورن (در مای‌رِم، چیانگ‌مای) برگزار شد که بستری برای تبادل علمی در زمینه VLBI و ژئودزی فراهم آورد و همکاری‌های دوجانبه در علوم زمین و فضا را تقویت کرد.
